Tom 47 • Zeszyt 1 • 2006

1 Biologia lęgowa gąsiorka Lanius collurio w ekstensywnym krajobrazie rolniczym    wschodniej Polski.
   Artur Goławski

Abstrakt: Badania prowadzono w latach 1999-2003 na trzech powierzchniach próbnych (łącznie 855 ha) położonych 10-15 km na północny wschód od Siedlec. Sezon lęgowy podzielono na podstawowy (pierwsze jajo w gnieździe złożone do 14 czerwca) oraz dodatkowy (lęgi opóźnione i powtarzane). Zagęszczenie par lęgowych wyniosło średnio 0,6 pary/10 ha. Gąsiorki przystępowały do składania pierwszego jaja pomiędzy 11 maja (2001), a 9 lipca (2001). Średnia liczba jaj w zniesieniu malała wraz z upływem sezonu w tempie 0,04 jaja/dzień. Gąsiorki w okresie podstawowym składały średnio 5,6 jaja, a w dodatkowym - 4,5. W okresie podstawowym wykluwało się średnio 5,4, a w dodatkowym - 4,0 pisklęcia. Ptaki wyprowadzały w okresie podstawowym 2,3 pisklęcia na parę przystępującą do gniazdowania, a w dodatkowym - 1,7. Licząc tylko pary z lęgami zakończonymi pomyślnie gąsiorki wyprowadzały odpowiednio 4,7 pisklęcia oraz 3,8 pisklęcia. Średnia udatność lęgów w okresie podstawowym wynosiła 50,6%, a w okresie dodatkowym 53,4%. Zarówno zagęszczenie par lęgowych oraz parametry rozrodu gąsiorka na opisywanym obszarze są jednymi z wyższych podawanych do tej pory w literaturze. Zapewne mają one związek z dużą mozaiką siedlisk, licznym występowaniem napowietrznych linii przesyłowych oraz ogrodzeń, które dostarczają gąsiorkom dogodnych miejsc do założenia gniazda i żerowania. Natomiast niska intensywność nawożenia wraz z niewielką ilością stosowanych środków ochrony roślin sprzyja bogatej bazie pokarmowej.

11 Liczebność i rozmieszczenie siewek złotych Pluvialis apricaria i czajek Vanellus      vanellus w Polsce jesienią 2003 roku.
     Włodzimierz Meissner, Arkadiusz Sikora, Jacek Antczak, Sebastian Guentzel

Abstrakt: Liczenie siewek złotych i czajek przeprowadzono 11 października i 9 listopada 2003 (nazajutrz po pełni księżyca), z tolerancją do 5 dni. W Polsce w październiku i listopadzie zanotowano łącznie ok. 22 tys. i 9 tys. siewek złotych oraz ok. 51 tys. i 12 tys. czajek. Najwięcej siewek złotych zanotowano w Polsce Północnej: w październiku 81%, a w listopadzie 44% wszystkich widzianych ptaków. Czajki były najliczniej spotykane w październiku na północy kraju - 53% ptaków, a w listopadzie najliczniej na wschodzie Polski (55%). Podczas obu kontroli najczęściej spotykano stada siewek złotych liczące od 11 do 100 osobników. Czajki gromadziły się w październiku najczęściej w stadach od 101 do 500 ptaków, a w listopadzie spotykano najwięcej stad 11-100 os. W październiku siewki złote najczęściej gromadziły się na zaoranych polach. Natomiast w listopadzie zajmowały wszystkie wyróżnione siedliska w zbliżonej proporcji. Czajki tylko w listopadzie spotykano stosunkowo częściej na łąkach, a w październiku w podobnej proporcji w wyróżnionych siedliskach. Podczas jesiennej wędrówki Polska jest ważnym miejscem zatrzymywania się siewek złotych i czajek w skali Europy.

23 Jesienna wędrówka sieweczki obrożnej Charadrius hiaticula w regionie Zatoki      Gdańskiej.
     Włodzimierz Meissner, Seweryn Huzarski

Abstrakt: W latach 1984-2001 jesienny przelot nad Zatoką Gdańską rozpoczynał się najwcześniej w 1. dekadzie lipca, a kończył w 2. połowie października. Zarówno dynamika, jak i fenologia migracji tego gatunku wykazywały dużą zmienność międzysezonową. W większości sezonów maksymalną liczbę ptaków stwierdzano w sierpniu lub we wrześniu. Ptaki dorosłe pierzące lotki chwytano wyłącznie w lipcu. Wskaźniki pierzenia były niskie, nie przekraczały 18 punktów (w skali od 0 do 50). W pierwszym okresie wędrówki do przełomu sierpnia i września nad Zatoką Gdańską notowano więcej ptaków dorosłych niż młodych. Na podstawie analizy danych o terminach wędrówki obu podgatunków w Europie można stwierdzić, że wędrują wtedy dorosłe osobniki tundrae i hiaticula oraz młode hiaticula z pierwszych lęgów. Później udział dorosłych gwałtownie spada. We wrześniu pojawiają się jeszcze dorosłe ptaki z podgatunku hiaticula, prawdopodobnie głównie te, które wyprowadzały drugi lęg w sezonie. Udział ptaków dorosłych stwierdzony na podstawie liczeń był wyższy, niż wśród ptaków schwytanych, gdyż prawdopodobnie młode, mniej doświadczone osobniki łatwiej wchodzą to pułapek tunelowych niż ptaki dorosłe. Nie pozwala to na bezpośrednie porównywanie udziału ptaków młodych obliczonego na podstawie odłowów i liczeń, aczkolwiek obie metody dobrze odzwierciedlają zmiany udziału obu kategorii wiekowych podczas migracji. Uzyskane wyniki są zbieżne z danymi o migracji sieweczek obrożnych wzdłuż wybrzeży Bałtyku i Morza Północnego.

32 Rozmieszczenie i liczebność dzięcioła zielonosiwego Picus canus na Wysoczyźnie      Elbląskiej i jego ekspansja na Warmii i Mazurach.
     Arkadiusz Sikora

Abstrakt: W latach 2004-2005 badano rozmieszczenie, liczebność i wybiórczość siedliskową dzięcioła zielonosiwego na Wysoczyźnie Elbląskiej (pow. ok. 420 km 2 ) na tle jego ekspansji w regionie warmińsko-mazurskim. Badany obszar jest najbardziej na wschód wysuniętym wzniesieniem morenowym Pobrzeża Południowobałtyckiego. Zalesienie wynosi około 38% powierzchni regionu, z przewagą buczyn. W sezonie 2004 stwierdzono 17-19 par i 17 pojedynczych ptaków, a w 2005 wykryto 18-23 par i 14 os. Liczebność na Wysoczyźnie Elbląskiej oceniono na 25-35 par. Minimalne zagęszczenie wynosiło przynajmniej 6 par/100 km2 powierzchni krajobrazowej i około 16 par/100 km2 powierzchni leśnej. Dzięcioł zielonosiwy najliczniej zasiedlał część północno-zachodnią i wschodnią Wysoczyzny. Preferował zespoły leśne z dominującym bukiem - 87% stanowisk (N=48). Średni wiek drzewostanu dominującego w jego terytoriach wynosił 125 lat (zakres 100-150 lat, N=66). W roku 2004 na Wysoczyźnie Elbląskiej stwierdzono hybryda dzięcioła zielonosiwego i dzięcioła zielonego Picus viridis. Rozprzestrzenianie się dzięcioła zielonosiwego na Warmii i Mazurach oraz na pobliskiej Wysoczyźnie Elbląskiej rozpoczęło się w połowie lat 1990. Jego populacja na Wysoczyźnie Elbląskiej jest jedną z największych w północnej Polsce.

Notatki

43 Liczebność ptaków szponiastych Falconiformes i kruka Corvus corax w okolicach Rogowa     (środkowa Polska).
    Jakub Gryz, Dagny Krauze, Jacek Goszczyński

47 Gniazdowanie jerzyka Apus apus na stanowiskach naturalnych w Polsce.
     Przemysław Kurek, Michał Ciach

53 Niezwykłe miejsce gniazdowania kraski Coracias garrulus.
    Jerzy Grzybek, Tadeusz Sobuś

55 Antagonistyczne zachowania kszyka Gallinago gallinago wobec bekasika Lymnocryptes     minimus.
    Grzegorz Orłowski

58 Jaki to ptak? 42: Białorzytka płowa Oenanthe isabellina.
    Jan Lontkowski

Sprawozdania

60 Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonie 2004/2005.
    Włodzimierz Meissner, Piotr Rydzkowski

Recenzje

64 Burfield I., van Bommel F. 2004. BirdLife International: Birds in Europe . Population estimates,
    trends and conservation status.
    Jacek Betleja

66 Danko S., Darolova A., Kristin A. (eds). 2002. Rozširenie vtákov na Slovensku (Birds Distribution
    in Slovakia ).
    Ludwik Tomiałojć