Tom 47 • Zeszyt 2 • 2006

69 Ocena liczebności dzięcioła średniego Dendrocopos medius w ostoi ptaków      "Dąbrowy Krotoszyńskie".
     Ziemowit Kosiński, Robert Hybsz

Abstrakt: Celem pracy było oszacowanie liczebności dzięcioła średniego w lasach dębowych obrębu Jasne Pole koło Krotoszyna (51°41'N, 17°26'E) w południowej Wielkopolsce. Lasy te leżą na terenie ostoi ptaków o randze europejskiej o nazwie "Dąbrowy Krotoszyńskie" (PL093). Badania przeprowadzono przy zastosowaniu tzw. metodyki reprezentatywnej (ang. survey sampling), na dziewięciu losowo wybranych powierzchniach próbnych o łącznej powierzchni 1175 ha. W marcu i kwietniu 2005, na każdej powierzchni wykonano trzy liczenia z użyciem stymulacji głosowej. W badanych polach stwierdzono 65 terytoriów dzięcioła średniego, a całkowitą liczebność populacji oszacowano na 236 terytoriów. Uwzględniając dane z dwóch sąsiadujących powierzchni próbnych (Smoszew - 26-29 par i Stare Budy - 44-58 par) można sądzić, że na terenie ostoi ptaków "Dąbrowy Krotoszyńskie" występuje przynajmniej 310-320 par dzięcioła średniego. Uzyskane dane wskazują, że jest to jedna z trzech najważniejszych ostoi gatunku w zachodniej Polsce. Stwierdzono, że liczebność gatunku w badanych polach była istotnie związana z powierzchnią lasów liściastych (r=0,86; P=0,003), w tym dąbrów starszych niż 80 lat (r=0,83; P=0,006). Osiągnięcie przez większość drzewostanów dębowych znacznego wieku sprawia, że w perspektywie kilkudziesięciu lat, w wyniku ich wyrębu, będzie następowało zmniejszanie się ich powierzchni, co wydaje się być głównym czynnikiem zagrażającym populacji dzięcioła średniego na terenie ostoi "Dąbrowy Krotoszyńskie".

80 Liczebność, lokalizacja miejsc lęgowych oraz preferencje siedliskowe płomykówki      Tyto alba na południowym Podlasiu.
     Dominik Krupiński

Abstrakt: Badania prowadzono w latach 2002-2005 na południowym Podlasiu (powiaty bialski i łosicki). Na powierzchni 1758,5 km 2 wykryto 22 stanowiska płomykówki. Większość miejsc lęgowych (77%) znajdowała się poza obiektami sakralnymi. Płomykówki gnieździły się prawie wyłącznie w budynkach murowanych w obrębie zwartej zabudowy wsi (91% stanowisk). Najczęściej miejsca lęgowe zlokalizowane były na strychach (50%) oraz w otworach wentylacyjnych bloków (32%). Dominującym powierzchniowo typem siedliska na obszarze terytoriów płomykówki były grunty orne (średnio 53%) i użytki zielone (średnio 19%). 41% terytoriów charakteryzowało się znacznym udziałem użytków zielonych (>20%), a grunty orne aż w 86% stanowisk stanowiły ponad połowę powierzchni łowiska. Wskaźnik preferencji Jacobsa wykazał, że płomykówka unika obszarów zalesionych (-0,50) i sadów (-0,33), a preferuje łąki (+0,22) oraz grunty orne (+0,19). Względnie stały udział powierzchniowy w obrębie terytoriów płomykówki zajmowały użytki zielone i grunty orne, natomiast zmiennym udziałem charakteryzowały się zabudowania i lasy. W prawie połowie wszystkich skontrolowanych budynków (47,5%; N=75) stwierdzono obecność kuny domowej Mustela foina i stanowiska te nie były zasiedlane przez płomykówkę. W 6 przypadkach (27%) stanowiska płomykówki zlokalizowane były w obrębie terytoriów puszczyka Strix aluco.

89 Zmienność pokarmu miejskich pustułek Falco tinnunculus poza sezonem      lęgowym: różnice między stanowiskami.
     Michał Żmihorski, Łukasz Rejt

Abstrakt: W latach 1995-2003 badano zmienność pokarmu warszawskiej populacji pustułki w okresie nielęgowym: jesienią (październik-listopad), zimą (grudzień-luty) i wczesną wiosną (marzec). Zebrano łącznie 1752 wypluwek z 15 miejsc w Warszawie, z których oznaczono 2390 ofiar. Większość materiału pochodziła z czterech stanowisk, które różniły się stopniem zabudowy, udziałem terenów otwartych i zalesionych. Skład pokarmu był istotnie odmienny między stanowiskami w każdym z trzech sezonów. Udział norników w pokarmie zmniejszał się a udział ptaków zwiększał się wraz z różnorodnością środowiska i udziałem terenów zadrzewionych wokół danego stanowiska. Udział myszy był pozytywnie skorelowany z udziałem zabudowy punktowej i negatywnie z udziałem zabudowy zwartej. Szerokość niszy pokarmowej sokołów była dodatnio skorelowana z różnorodnością środowisk i terenami zadrzewionymi wokół miejsc zbioru wypluwek. Pustułki przebywające w sezonie nielęgowym w Warszawie charakteryzuje znaczna zmienność w składzie pokarmu. Zaobserwowany schemat zmiany składu diety między stanowiskami pozwala przypuszczać, że pustułki preferują zajmowanie stanowisk przez cały rok, nawet jeżeli odbywa się to kosztem zmniejszonej dostępności do głównych ofiar (norników).

Raport nr 22

97 Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2005. Komisja Faunistyczna

Niniejszy raport zawiera 374 obserwacji z roku sprawozdawczego oraz 31 z lat wcześniejszych (wyróżnione podaniem pełnego roku) - akceptowanych przez Komisję i tym samym uznawanych za stwierdzenia. Dotyczą one 93 gatunków i podgatunków. Około 14% zgłoszonych obserwacji nie uzyskało akceptacji (patrz aneks).

W roku 2005 do awifauny krajowej przybyły dwa nowe gatunki: biegus karłowaty Calidris minutilla oraz słowik syberyjski Luscinia sibilans. Ponadto po raz pierwszy stwierdzono gągołka Bucephala albeola, którego pochodzenie jest jednak niepewne i dlatego został zaliczony do kategorii D. Z ciekawszych obserwacji należy wymienić pięć drugich stwierdzeń dla kraju: czerniczki Aythya collaris, kaniuka Elanus caeruleus, sieweczki mongolskiej Charadrius mongolus, brodźca plamistego Actitis macularius i pokrzewki aksamitnej Sylvia melanocephala, trzecie stwierdzenie trzcinniczka kaspijskiego Acrocephalus agricola, trzecie i czwarte sterniczki jamajskiej Oxyura jamaicensis oraz piąte jaskółki rudawej Cecropis daurica. Zwraca też uwagę rekordowa liczba stwierdzeń gęsi krótkodziobej Anser brachyrhynchus, błotniaka stepowego Circus macrourus i świstunki żółtawej Phylloscopus inornatus.

Jednakże na liście krajowej zmieniło się więcej z powodu dalszych zmian w taksonomii, polegających głównie na przyznawaniu statusu gatunkowego dotychczasowym podgatunkom (Stawarczyk 2005); ponadto jeden gatunek uległ skreśleniu w rezultacie rewizji nadzwyczajnej (Komisja Faunistyczna 2005b), zaś dwa inne - gęsiówkę egipską Alopochen aegyptiaca i sterniczkę jamajską Oxyura jamaicensis - zalicza się obecnie do kategorii C, co kwalifikuje je na listę. Według stanu z 31 grudnia 2005 lista awifauny krajowej obejmuje 445 gatunków.

Stwierdzenia uszeregowano według regionów w kolejności alfabetycznej, a w obrębie województwa - chronologicznie. Kod liczbowy po nazwie gatunkowej w pierwszej części dotyczy okresu sprzed roku sprawozdawczego, a w drugiej - danych z tego roku; w obu przypadkach liczba stwierdzeń łamana przez liczbę osobników; symbol "n" wyraża liczby nieustalone, skrót "ca" liczby przybliżone; w kodach uwzględniono zmiany wynikające z rewizji nadzwyczajnej (Komisja Faunistyczna 2005b). Dane dotyczące dzięcioła białoszyjego Dendrocopos syriacus oraz lęgów łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus ograniczono do stwierdzeń nowych; stanowiska gatunków szczególnie zagrożonych utajniono.

Notatki

125 Wykorzystywanie antropogenicznych źródeł substancji mineralnych przez krzyżodzioby       świerkowe Loxia curvirostra.
      Małgorzata Bylicka, Michał Ciach, Damian Nowak

130 Liczebność lelka Caprimulgus europaeus na obszarze pożarzyska koło Kuźni Raciborskiej.       Krzysztof Henel, Robert Kruszyk

134 Zanik populacji lęgowej dzierlatki Galerida cristata w Kielcach w latach 1986-2005.
      Łukasz Misiuna

138 Drapieżnictwo lisa Vulpes vulpes rozkopującego gniazda brzegówki Riparia riparia.
      Michał Ciach

140 Zaskrońce Natrix natrix w pokarmie pustułki Falco tinnunculus.
      Robert Kościów

143 Jaki to ptak? 43: Rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus.
      Jan Lontkowski

Sprawozdania

145 Konferencja Międzynarodowa "Network for Bittern", 7.-9.12.2005, Sandy, UK.
      Marcin Polak, Jarosław Krogulec