Tom 47 • Zeszyt 3 • 2006

147 Stan populacji pójdźki Athene noctua w Polsce.
       Grzegorz Grzywaczewski

Abstrakt: W latach 1990. pójdźka najliczniej zasiedlała wschodnią i południowo-wschodnią część kraju: od południowego Podlasia, przez Mazowsze, Ziemię Łódzką, Kielecczyznę po Lubelszczyznę. Liczebność populacji pójdźki w Polsce na przełomie 20. i 21. wieku oceniono na 1000-1500 terytoriów. W ostatnich dekadach nastąpił wyraźny spadek liczebności, najsilniej zaznaczony w krajobrazie rolniczym w obrębie dolin rzecznych. W latach 1980-2003 jej zagęszczenie w dolinach rzecznych wahało się pomiędzy 0 a 6,8 ter./10 km 2 (4 powierzchnie), w krajobrazie rolniczym wynosiło od 0 do 2,0 ter./10 km 2 (16 powierzchni), a zagęszczenia w małych i średniej wielkości miastach Lubelszczyzny zawierały się w granicach 0,7-5,3 ter./10 km 2 (9 powierzchni). Naturalne spadki liczebności pójdźki związane są z mroźnymi i śnieżnymi zimami. Na redukcję liczebności prawdopodobnie wpływa także drapieżnictwo kun Martes sp., kotów Felis catus i puszczyków Strix aluco. Poza tym część ptaków ginie potrąconych przez pojazdy mechaniczne, w wyniku utonięcia, zderzenia z szybami w budynkach oraz upadków młodych ptaków na betonowe podłoże. Miejscami rozrodu pójdźki w Polsce są: budynki mieszkalne, obory, stodoły, magazyny, budynki gospodarcze, szpitale, szkoły, obiekty sakralne oraz wyjątkowo dziuple w wierzbach, drzewach owocowych i słupach, a także transformatory i gołębniki. W budynkach lęgi zakładane są najczęściej w otworach wentylacyjnych, na strychach, poddaszach oraz szczelinach.

159 Awifauna doliny Neru w latach 1984-2005.
       Sławomir Mielczarek, Jerzy Grzybek, Tomasz Janiszewski, Paweł Michalak, Radosław        Włodarczyk, Zbigniew Wojciechowski

Abstrakt: W latach 1984-2005 prowadzono obserwacje w dolinie Neru pomiędzy Rzuchowem a Łęczycą, będącej fragmentem Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej. Dolina Neru należy do najważniejszych ostoi ptaków wodno-błotnych, gdzie stwierdzono występowanie 210 gatunków ptaków, w tym 141 gatunków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych. Wśród gatunków lęgowych gniazdują tu m.in. bączek Ixobrychus minutus, błotniak łąkowy Circus pygargus, bielik Haliaeetus albicilla, kulik wielki Numenius arquata, rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus, rybitwa białowąsa Ch. hybrida i wodniczka Acrocephalus paludicola. Obserwacje z okresu lęgowego sugerują także możliwość nieregularnego gniazdowania rożeńca Anas acuta, świstuna A. penelope i hełmiatki Netta rufina. W okresie badań stwierdzono istotne zmiany w liczebności niektórych gatunków lęgowych, z których najsilniejsze wykazano we wschodniej, zmeliorowanej części doliny, gdzie dramatycznie spadła liczebność wielu gatunków ptaków wodno-błotnych. Jednak niektóre ze zmian mają charakter bardziej ogólny i dotyczą także nieosuszonej części doliny. Wyraźny spadek liczebności zaobserwowano m.in. u płaskonosa A. clypeata, cyranki A. querquedula oraz większości siewkowców. Dolina Neru jest także bardzo ważnym miejscem odpoczynku i żerowania dla przelotnej awifauny wodno-błotnej. Wiosenne koncentracje gęsi, kaczek i siewkowców regularnie przekraczają 10 000 osobników.

175 Przydatność metody kartograficznej z użyciem stymulacji głosowej do oceny        liczebności dzięcioła białoszyjego Dendrocopos syriacus.
       Jerzy Michalczuk, Monika Michalczuk

Abstrakt: W latach 2003 i 2004, w gminach Łaszczów i Telatyn (238 km 2 , woj. lubelskie), oceniono wykrywalność i rozmieszczenie stanowisk dzięcioła białoszyjego. W tym celu zastosowano kombinowaną odmianę metody kartograficznej połączoną ze stymulacją głosową. Terytoria wyszukiwano w krajobrazie rolniczym, w którym przeważają uprawy polowe oraz łąki (86,2%), z niewielkim udziałem lasów (4,9%) i terenów zabudowanych (8,9%). Liczenia prowadzono od marca do lipca. W roku 2003 wykonano 8, a w 2004 - 11 kontroli. W obu latach wykryto odpowiednio 39 i 53 terytoria, co dało średnie zagęszczenie 1,6 i 2,2 terytorium/10 km 2 powierzchni całkowitej oraz 18,6 i 25,2 terytorium/10 km 2 środowisk optymalnych (około 21 km 2 ), takich jak: sady, szpalery drzew i luźne zadrzewienia towarzyszące zabudowie mieszkaniowej. W niektórych miejscowościach wykryto nawet 3-5 par lęgowych dzięciołów, podczas gdy w innych nie stwierdzono obecności ptaków. Może to wskazywać, że proces kolonizacji tego obszaru przez dzięcioła białoszyjego jeszcze się nie zakończył. Precyzyjną ocenę populacji lęgowej można uzyskać poświęcając około jednej godziny na skontrolowanie 10 ha środowisk optymalnych. W tym celu, w marcu i kwietniu, należy przeprowadzić 6 kontroli.

185 Dymorfizm płciowy i oznaczanie płci u mew z grupy mewy srebrzystej Larus 
       argentatus na podstawie pomiarów biometrycznych.
       Grzegorz Neubauer, Magdalena Zagalska-Neubauer

Abstrakt: U gatunków mew blisko spokrewnionych z mewą srebrzystą Larus argentatus, oznaczanie płci na podstawie pomiarów biometrycznych wymaga zastosowania kryteriów specyficznych dla gatunku. W pracy proponujemy uniwersalne równanie dyskryminacyjne, niewymagające oznaczenia gatunku mewy, ułożone na podstawie pomiarów 63 osobników o płci oznaczonej metodą molekularną, pochodzących z kolonii na Zbiorniku Włocławskim, gdzie mewa srebrzysta L. argentatus i mewa białogłowa L. cachinnans hybrydyzują. Równanie zawiera dwa pomiary - długość całkowitą głowy i najmniejszą wysokość dzioba i zapewnia 97% poprawnych klasyfikacji w próbie pochodzącej z hybrydyzującej populacji oraz 100% poprawnych oznaczeń płci w przypadku populacji allopatrycznych obu gatunków.

Notatki

192 Pierwsze w Polsce i drugie w zachodniej Palearktyce stwierdzenie słowika syberyjskiego       Luscinia sibilans.
      Grzegorz Grygoruk, Tomasz Tumiel

194 Drugie stwierdzenie czerniczki Aythya collaris w Polsce.
      Paweł Kmiecik, Radosław Gwóźdź, Jacek Betleja, Szymon Beuch, Krzysztof Henel

196 Ekspansja i wzrost liczebności kląskawki Saxicola rubicola na Pomorzu Zachodnim.
      Łukasz Ławicki

199 Spadek liczebności kulika wielkiego Numenius arquata na wybranych łąkach Pomorza       Zachodniego w latach 1990-2006.
      Łukasz Ławicki, Bartosz Racławicki

203 Pokarm pójdźki Athene noctua w sezonie lęgowym z krajobrazu rolniczego Niziny       Mazowieckiej.
      Jerzy Romanowski, Michał Żmihorski

207 Nietypowy pokarm wąsatki Panurus biarmicus.
      Janusz Stępniewski, Adrian Surmacki

208 Pokarm gąsiorka Lanius collurio w krajobrazie rolniczym wschodniej Polski.
      Artur Goławski

214 Jaki to ptak? 44: Jerzyk blady Apus pallidus.
      Jan Lontkowski