Liczebność i preferencje środowiskowe jarzębatki Sylvia nisoria na terasie zalewowej dolnej Wisły.

Tomasz Brauze

Abstrakt: W latach 1998-2000 określono zagęszczenia jarzębatki w różnych środowiskach na terenach zalewowych dolnej Wisły pomiędzy Włocławkiem i Solcem Kujawskim, które na 3660 ha powierzchni krajobrazowej wynosiło 1,5 pary (śpiewających samców)/1 km2. Lokalne zagęszczenia stwierdzone w jednym sezonie lęgowym na trzech powierzchniach próbnych badanych kombinowaną odmianą metody kartograficznej sięgały od 0,8 do 3,3 pary/10 ha, natomiast na siedmiu transektach liniowych o szerokości 100 m od 0 do 2,3 pary/1 km (pary/10 ha). Najwyższe zagęszczenia par lęgowych stwierdzono w wąskich pasach zakrzewień i zadrzewień nadrzecznych graniczących z terenami otwartymi. Duża frekwencja jarzębatki na powierzchniach próbnych (100%) i transektach liniowych (86%) oraz jej wysokie zagęszczenia związane były z występowaniem, preferowanych przez ten gatunek, licznych środowisk ekotonowych. Dolinę dolnej Wisły zasiedla jedna z największych, dotychczas nieopisanych, populacji tego gatunku w Polsce. Średnie zagęszczenie par lęgowych jarzębatki na obszarze badanym kombinowaną metodą kartograficzną oraz metodą transektu liniowego - 15,2 pary/1 km2 - było ponad dziesięciokrotnie wyższe w porównaniu z zagęszczeniem w zbliżonych środowiskach powierzchni krajobrazowej. Wskazuje to na znaczne zaniżanie liczebności tego gatunku w badaniach wielkoobszarowych. Metodą umożliwiającą stosunkowo dokładne oszacowanie wielkości populacji lęgowej jarzębatki na dużym obszarze doliny rzecznej wydaje się być zastosowanie transektu liniowego.

Skład gatunkowy, liczebność i struktura wiekowa mew Laridae zimujących na składowiskach odpadów komunalnych w Polsce.

Włodzimierz Meissner, Jacek Betleja

Abstrakt: W latach 2002-2004 skontrolowano w styczniu 100 składowisk odpadów komunalnych w całej Polsce, na których wykonano 151 liczeń. Liczba mew podczas jednej kontroli była najniższa w regionie południowym (27-80 os.), a zbliżona na północy i w centrum kraju (2400-3900 os.). Na skontrolowanych wysypiskach stwierdzono 42-55 tys. zimujących mew srebrzystych Larus argentatus sensu lato, 300-1000 mew siodłatych L. marinus, 5-6,9 tys. mew pospolitych L. canus i 900-2500 śmieszek L. ridibundus. W regionie północnym i centralnym dominowały mewy srebrzyste sensu lato, stanowiące ok. 90% ugrupowania. Mewa pospolita we wszystkich regionach występowała zwykle w liczbie 120-460 ptaków na jednym wysypisku. Śmieszka najliczniej występowała na południu, osiągając liczebności 76-328 os. Wśród mew srebrzystych sensu lato gatunek L. argentatus dominował na północy i w centrum, stanowiąc aż 91,2-99,6%. W regionie południowym liczebność mewy srebrzystej była niska (7,6%), a dominowała tam mewa białogłowa L. cachinnans (88-98%). Udział mewy romańskiej L. michahellis był w całym kraju bardzo niski (0-1%). Mewa siodłata najliczniej występowała w Polsce północnej, mniej licznie w części centralnej, a była nieobecna w części południowej. Mewa pospolita najliczniej gromadziła się na Górnym Śląsku. Liczebność śmieszki i mewy pospolitej była niska w miejscach przebywania wielotysięcznych zgrupowań dużych mew. Śmieszkę stwierdzono jedynie podczas 33 z 71 kontroli wysypisk. Z pozostałych gatunków mew stwierdzono 5 mew bladych L. hyperboreus oraz 12 mew żółtonogich L. fuscus. Wydaje się, że największe znaczenie w kształtowaniu składu gatunkowego ugrupowań mew ma położenie geograficzne danego wysypiska (zwłaszcza dystans od wybrzeża), konkurencja międzygatunkowa, warunki pogodowe oraz odległość od niezamarzających zbiorników wodnych, na których mewy nocują. Na liczbę mew wpływa też wielkość wysypiska, ilość i jakość dostarczanych odpadów oraz częstość ich zasypywania przez spychacze.

Wpływ struktury środowiskowej terytorium na skład pokarmu płomykówki Tyto alba w środkowo-wschodniej Polsce.

Agata Urbanek, Grzegorz Pyziołek

Abstrakt: W pracy poddano analizie wypluwki pochodzące z rolniczego terenu Polski środkowo-wschodniej, zebrane w latach 1990-2001 na 23 stanowiskach, zajmowanych przez płomykówki od kilku do kilkunastu lat. Z zebranych zrzutek wypreparowano szczątki 22 015 kręgowców należących do 27 gatunków, głównie drobnych ssaków (97,9%), a także ptaków (1,8%) i płazów (0,2%). Wśród nich dominowały: mysz domowa Mus musculus (6442 os.), nornik zwyczajny Microtus arvalis (6427 os.) i ryjówka aksamitna Sorex araneus (4801 os.). Odnotowano istnienie istotnych statystycznie związków pomiędzy wyróżnionymi w obrębie areałów osobniczych płomykówek typami środowisk, a występowaniem w pokarmie czterech gatunków ofiar. Stwierdzono, że udział ryjówki aksamitnej był pozytywnie skorelowany z udziałem lasów i zadrzewień oraz negatywnie z odsetkiem pól uprawnych. Występowanie ryjówki malutkiej S. minutus było pozytywnie skorelowane z udziałem osiedli ludzkich oraz negatywnie z udziałem gruntów ornych. Częstość występowania w pokarmie nornika północnego M. oeconomus wzrastała wraz ze zwiększającą się powierzchnią osiedli ludzkich i malała ze wzrostem powierzchni gruntów ornych. Mysz domowa występowała najliczniej w terytoriach z największym udziałem gruntów ornych, a najmniej licznie w terytoriach z największym udziałem osiedli ludzkich. Stwierdzono ponadto, że pokarm płomykówek ze środkowo-wschodniej Polski różnił się pod względem jakościowym od pokarmu w zachodniej części kraju. W wypluwkach z Mazowsza liczniej występowały takie gatunki jak: ryjówka aksamitna i mysz domowa, zdecydowanie mniej było natomiast szczątków nornika zwyczajnego.

Awifauna Międzyodrza w latach 1994-2006.

Łukasz Ławicki, Dominik Marchowski, Wojciech Mrugowski, Sławomir Niedźwiecki, Jacek Kaliciuk, Przemysław Śmietana, Dariusz Wysocki

Abstrakt: W latach 1994-2006 na Międzyodrzu stwierdzono występowanie 210 gatunków ptaków, w tym 124 lęgowych. Wysoką liczebnością w skali kraju wyróżniały się populacje lęgowe kilkunastu gatunków: gęgawa Anser anser 30-40 par, krakwa Anas strepera 60-75, cyranka A. querquedula 40-50, płaskonos A. clypeata 30-35, bąk Botaurus stellaris 26, czapla siwa Ardea cinerea 400, błotniak stawowy Circus aeruginosus 29-33, kropiatka Porzana porzana ok. 30, wodnik Rallus aquaticus 150-200, kszyk Gallinago gallinago 34, rybitwa czarna Chlidonias niger 64, słowik szary Luscinia luscinia 350-400 par w roku 1995, podróżniczek L. svecica 45-55, brzęczka Locustella luscinioides 600-700 i dziwonia Carpodacus erythrinus 90-130 par w roku 1995. W badanym okresie na Międzyodrzu gniazdowało 10 gatunków wpisanych do "Polskiej czerwonej księgi zwierząt". Międzyodrze jest ważnym terenem dla ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówki i zimowania. Stwierdzono tu rekordowe w skali kraju liczebności żurawia Grus grus (do 14 500 os.) i gęgawy (do 5 000 os.), a koncentracje blaszkodziobych przekraczały 20 000 os. W ciągu ostatnich 10 lat liczebność wielu gatunków lęgowych uległa drastycznemu spadkowi, a niektóre z nich przestały gniazdować, m.in. błotniak łąkowy C. pygargus, rycyk Limosa limosa i wodniczka Acrocephalus paludicola. Ma to prawdopodobnie związek z postępującą sukcesją trzciny i krzewów na tereny otwarte, co powoduje utratę siedlisk oraz zwiększonym drapieżnictwem ze strony ssaków.

Schulze A., Dingler K.-H. 2007. Die Vogelstimmen Europas, Nordafrikas und Vorderasiens. 2 MP3-Discs.
Tadeusz Stawarczyk