Liczebność i preferencje siedliskowe jarząbka Bonasa bonasia w Lasach Parczewskich.

Andrzej Ł. Różycki, Marek Keller, Tomasz Buczek

Abstrakt: Badania prowadzono w latach 2002-2004 w Lasach Parczewskich (wschodnia Polska) o powierzchni ok. 7500 ha. Dokonano 243 stwierdzeń jarząbka (obserwacji ptaków oraz rejestracji śladów ich obecności: odchodów, piór, tropów). Liczebność określono na 104-116 terytoriów, a tym samym populacja parczewska jest jedną z najliczniejszych w tej części kraju. Jarząbek osiągał zagęszczenie 1,4-1,6 terytoriów/km˛. Wyraźny wzrost liczebności jarząbka w porównaniu z początkiem lat 1990. może być związany z kilkoma niewykluczającymi się przyczynami: (1) korzystnymi zmianami siedliskowymi, związanymi z zarastaniem brzozą otwartych dawniej torfowisk w wyniku osuszenia terenu (melioracje w latach 1950-1970); (2) nasadzeniami świerka w warstwie podszytu; (3) serią ciepłych zim w kilkunastu latach poprzedzających okres badań, (4) sprzyjającymi warunkami pogodowymi w okresie wychowu piskląt; (5) spadkiem liczebności jastrzębia Accipiter gentilis. Podstawowy pokarm jarząbka w okresie zimy w Lasach Parczewskich stanowiły pąki brzozy i leszczyny. Jarząbek preferował drzewostany w młodszych klasach wieku (20-40 lat) oraz starodrzewy sosnowe z gęstym podszytem leszczyny (stopień pokrycia 0,5-0,7). Typowym miejscem występowania jarząbka są strefy ekotonowe pomiędzy młodymi drzewostanami brzozowymi a starymi borami sosnowymi ze świerkiem w warstwie podszytu. Atrakcyjność danego miejsca dla jarząbka związana jest ze zróżnicowaniem szaty roślinnej (struktura gatunkowa, piętrowa i wiekowa) oraz rzeźbą terenu.

Śmiertelność ptaków w warunkach stawów rybnych.

Damian Wiehle, Zbigniew Bonczar

Abstrakt: W latach 2000-2006 badano przyczyny śmiertelności ptaków wodnych na stawach rybnych Przeręb i Spytkowice koło Zatora (woj. małopolskie), o powierzchni 1015 ha. W trakcie badań zbierano martwe ptaki oraz odnotowywano liczbę ptaków postrzelonych (żywych). Przyczyny śmierci ustalono podczas badań laboratoryjnych lub, jeśli bezpośrednie oględziny były niemożliwe, w oparciu o obserwację w terenie. W trakcie badań stwierdzono 397 ptaków martwych bądź trwale uszkodzonych, należących do 33 gatunków. W grupie ptaków martwych dominowały - czapla siwa Ardea cinerea, kormoran Phalacrocorax carbo oraz śmieszka Larus ridibundus, a wśród ptaków postrzelonych - krzyżówka Anas platyrhynchos, łyska Fulica atra oraz czernica Aythya fuligula i głowienka A. ferina. Stwierdzono, że 71,9% znalezionych ptaków zostało zastrzelonych, zaś 14,6% padło z przyczyn naturalnych; w pozostałych przypadkach śmierć wynikała z innych przyczyn lub jej nie ustalono. Odnotowano zastrzelenie 87 osobników należących do 15 gatunków chronionych oraz postrzelenie 12 osobników 3 kolejnych gatunków. Wśród ptaków zastrzelonych objętych ochroną prawną dominowały: perkoz dwuczuby Podiceps cristatus, śmieszka, cyranka A. querquedula oraz mewa białogłowa L. cachinnans. Stwierdzono, że polowania dostarczają do środowiska wodno-glebowego znacznych ilości ołowiu (ca 98 kg/rok w każdym kompleksie stawów). Zaproponowano, aby duże kompleksy stawowe, pełniące funkcję ostoi ptaków wodnych, zostały wyłączone z obszarów objętych polowaniami lub aby ich intensywność uległa ograniczeniu.

Gniazdowanie perkoza rdzawoszyjego Podiceps grisegena i zausznika P. nigricollis na Pomorzu Zachodnim.

Łukasz Ławicki, Zbigniew Kajzer, Michał Jasiński

Abstrakt: W sezonie 2005 na Pomorzu Zachodnim na 68 stanowiskach stwierdzono gniazdowanie 142-145 par perkoza rdzawoszyjego Podiceps grisegena. Lęgowiska z największą liczbą par to stawy Dzwonowo (23 pary), jez. Świdwie (10 par), Solne Bagno pod Kołobrzegiem (5-6 par) i Międzyodrze (5 par). Podczas ponownej kontroli w sezonie 2007 na tych samych stanowiskach wykazano dużo niższą liczebność gatunku - stwierdzono 59-63 par w 34 miejscach. Spadek liczebności perkoza rdzawoszyjego pomiędzy latami 2005 i 2007 wynosił aż 89% na stanowiskach grupujących w roku 2005 ponad 4 pary, zaś na stanowiskach z 1-4 parami wynosił 43%. Zausznik P. nigricollis występował jedynie na 5 stanowiskach, a liczba par była zbliżona w obu sezonach: 57-60 w roku 2005 i 66-76 w 2007. W roku 2005 ok. 85% wszystkich stanowisk perkoza rdzawoszyjego, na których gniazdowało ok. 120 par, znajdowało się na jeziorach, rozlewiskach i stawach. Zausznik gniazdował tylko na stawach rybnych i rozlewiskach. W ostatnich kilkunastu latach perkoz rdzawoszyi wycofał się z wielu lęgowisk na Pomorzu Zachodnim i jednocześnie zmniejszyła się jego liczebność. Nie wykazano jednoznacznych trendów liczebności zausznika.

Awifauna lęgowa krajobrazu rolniczego okolic Nowogardu (Pomorze Zachodnie).

Michał Jasiński, Dariusz Wysocki

Abstrakt: Badania prowadzono w krajobrazie rolniczym Równiny Nowogardzkiej (pow. goleniowski, woj. zachodniopomorskie) w latach 2002-2004. Liczenia prowadzono na powierzchni krajobrazowej "Sikorki" o pow. 7,44 km2 oraz na trzech powierzchniach pierwszorzędowych o wielkości 28-31,9 ha obejmujących pola (PO), pastwiska (PA) i łąki (ŁA). Liczebność większości gatunków określano na podstawie kartowania stanowisk ptaków wykazujących zachowanie terytorialne. Każdego roku wykonano 6-7 kontroli na pow. "Sikorki" oraz po 5-6 na pow. PO, PA i ŁA. Na powierzchni "Sikorki" stwierdzono łącznie 78 gatunków, w tym 31 we wsi Sikorki, a na powierzchniach pierwszorzędowych od 10 (na PO) do 17 gatunków (na PA). Średnie zagęszczenie na PO wynosiło 11,3 par/10 ha, na PA - 16,7 par/10 ha, a na ŁA - 25,4 par/10 ha; na każdej z tych powierzchni najliczniejszy był skowronek Alauda arvensis. Badana powierzchnia na Nizinie Nowogardzkiej charakteryzuje się wysokimi zagęszczeniami przepiórki Coturnix coturnix i potrzeszcza Emberiza calandra, natomiast stosunkowo niskim pliszki żółtej Motacilla flava. Na powierzchniach ŁA i PA położonych w pradolinie pomorskiej wykazano wysokie zagęszczenie świerszczaka Locustella naevia, natomiast nie stwierdzono pliszki żółtej. Zagęszczenie ptaków na powierzchni PO było wysokie w porównaniu z podobnymi powierzchniami w kraju, czego powodem mogą być czynniki lokalne, np. ekstensywne rolnictwo, silne rozdrobnienie pól.

Techniki i markery molekularne w badaniach zmienności genetycznej ptaków.
Magdalena Zagalska-Neubauer, Anna Dubiec

Wójciak J., Biaduń W., Buczek T., Piotrowska M. 2005. Atlas ptaków lęgowych Lubelszczyzny. Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne, Lublin.
Tadeusz Stawarczyk