Rozmieszczenie, liczebność i wybrane aspekty ekologii rozrodu orła przedniego Aquila chrysaetos w polskiej części Karpat w latach 1997–2007

Marian Stój

Abstrakt: W latach 1997–2007 na obszarze ok. 8 860 km2 polskich Karpat stwierdzono 29–32 par orła przedniego (zagęszczenie 0,33-0,36 pary/100 km2 powierzchni całkowitej), a populacja wykazywała niewielką tendencję wzrostową w porównaniu do lat 1993–1996. W Karpatach Wschodnich wykryto 20–21 par (0,56–0,60 p/100 km2), a w Karpatach Zachodnich 9–11 par (0,20–0,22 p/100 km2). Sukces gniazdowy dla całego okresu badań wyniósł 62,3%, liczba piskląt na parę przystępującą do lęgu 0,65, a liczba młodych na parę z udanym lęgiem 1,04, jednak parametry rozrodu karpackiej populacji były bardzo zmienne w poszczególnych latach. Straty całkowite (46 przypadków, 37,7% lęgów) były najczęściej spowodowane przez niekorzystne warunki pogodowe lub opuszczenie lęgu wskutek niepokojenia przez ludzi. Przeciętnie, najwyższy sukces gniazdowy orły przednie odnosiły w Górach Sanocko-Turczańskich (82,1% udanych lęgów), a najniższy – w Bieszczadach Zachodnich (43,9% lęgów z sukcesem). Zarówno przestrzenna, jak i czasowa zmienność sukcesu gniazdowego jest zapewne wypadkową wielu czynników – m.in. warunków klimatycznych i niższej dostępności łowisk w wyniku ich zalesiania i sukcesji. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej, dzięki dopłatom bezpośrednim dla rolników powraca się do użytkowania gruntów w górach poprzez koszenie i wypasanie łąk, a w konsekwencji stan łowisk orła przedniego ulega poprawie, co dobrze prognozuje na utrzymanie karpackiej populacji orła przedniego w przyszłości.

Środowisko i liczebność populacji lęgowej podróżniczka Luscinia svecica we Wrocławiu w latach 2004 i 2007

Grzegorz Orłowski, Waldemar Górka, Marcin Sęk

Abstrakt: Wiosną 2004 i 2007 roku na polach irygacyjnych (ok. 1422 ha) położonych na peryferiach Wrocławiu stwierdzono odpowiednio 45 i 54 terytorialnych samców podróżniczka, wykazujących cechy podgatunku środkowoeuropejskiego Luscinia svecica cyanecula. Terytoria zlokalizowane były w trzcinowiskach. Odsetek trzcinowisk, w których znajdowało się przynajmniej jedno terytorium podróżniczka wynosił 38% w roku 2004 i 40% w 2007. W roku 2004 średnia powierzchnia trzcinowiska z co najmniej jednym terytorium wyniosła 3,77 (±5,62 SD) ha, a w 2007 – 3,56 (±5,34) ha. Zagęszczenie ekologiczne na powierzchni wszystkich trzcinowisk wynosiło w 2004 – 4,0 terytoriów/10 ha, a w roku 2007 – 5,6 terytoriów/10 ha. W dwóch największych trzcinowiskach (26,54 i 10,49 ha) stwierdzono odpowiednio 8 i 8 terytoriów w 2004 oraz 8 i 6 terytoriów w 2007. Wrocławska populacja podróżniczka jest obecnie jednym z największych skupisk lęgowych tego gatunku na terenie południowo-zachodniej Polski. Dotychczas informacje o znacznym wzroście liczebności podróżniczka w środowiskach antropogenicznych (po dramatycznym spadku liczebności obserwowanym od końca 19. wieku) pochodziły głównie z Europy Zachodniej.

Migracje i zimowanie czeczotki Carduelis flammea w województwie lubuskim w latach 1994/1995–2005/2006

Paweł Czechowski, Grzegorz Jędro, Marcin Bocheński

Abstrakt: Analizie poddano obserwacje czeczotek w okresie pozalęgowym (jesień–zima–wiosna) dokonane w woj. lubuskim w sezonach 1994/1995–2005/2006. Łącznie w 279 spotkaniach odnotowano 3773 osobników, w tym 141 stwierdzeń (50,5%) z łączną liczbą 2361 os. (62,6%) miało miejsce w sezonie 2005/2006. Średnia liczebność obserwowanych stad różniła się między poszczególnymi sezonami i była dodatnio skorelowana z liczbą obserwacji w danym sezonie. Czeczotki najczęściej stwierdzane były jesienią a najrzadziej wiosną. Pierwsze ptaki obserwowano od drugiej połowy października, a ostatnie w końcu kwietnia. W sezonach 1994/1995–2004/2005 najczęściej widywano grupki 1–10 os. (79,7% zanotowanych stad). Średnia liczebność stad była największa zimą (średnio 16,9 os.), mniejsza jesienią (5,0) i wiosną (4,3). W sezonie 2005/2006 grupki 1–10 czeczotek stanowiły 77,1% stad. Przelotne ptaki najczęściej obserwowano jesienią (69,9% wszystkich stwierdzeń). Zimą dominowały obserwacje ptaków żerujących (62,9%). Wiosną udział obu typów obserwacji wynosił po 50%.

Gniazdowanie sroki Pica pica w środowisku miejskim oraz w krajobrazie rolniczym środkowo-wschodniej Polski

Zbigniew Kasprzykowski, Michał Olton

Abstrakt: W latach 2004 i 2005 badano liczebności oraz charakterystykę miejsc posadowienia gniazd sroki w dwu odmiennych środowiskach środkowo-wschodniej Polski. W pierwszym sezonie kontrolowano powierzchnię miejską w obrębie granic zabudowy Siedlec (pow. 19,7 km2), a w drugim powierzchnię w krajobrazie rolniczym (36,5 km2). Zagęszczenie par lęgowych w środowisku zurbanizowanym wynosiło 2,08 p/km2, zaś w środowisku wiejskim – 0,52 p/km2. Na powierzchni zurbanizowanej do gniazdowania najczęściej wykorzystywane były drzewa rosnące w rzędach, zaś w krajobrazie rolniczym w łozowiskach. W mieście sroki najczęściej wykorzystywały topole Populus sp., natomiast w krajobrazie rolniczym – wierzby Salix sp. Na powierzchni miejskiej gniazda znajdowały się wyżej (x=9,5 m) niż na powierzchni rolniczej (x=6,9 m). W obu środowiskach stwierdzono silną zależność między wysokością drzewa, a wysokością umiejscowienia gniazda. Pomiędzy środowiskami odnotowano różnice w odległości drzew gniazdowych od najbliższego drzewa, która w środowisku wiejskim była większa (x=5,3 m) niż na powierzchni miejskiej (x=3,3 m). Ponadto sroki w krajobrazie rolniczym budowały gniazda w większej odległości od budynków (najczęściej powyżej 100 m), w porównaniu z terenami zurbanizowanymi (najczęściej od 10 do 50 m). Stwierdzone różnice w usytuowaniu gniazd prawdopodobnie wynikają ze zróżnicowania poszczególnych komponentów w obu środowiskach wykorzystywanych przez srokę. Uzyskane wyniki sugerują stosunkowo konserwatywne preferencje siedliskowe populacji zasiedlającej krajobraz rolniczy. Natomiast w środowisku miejskim proces synurbizacji sroki został zahamowany lub zachodzi w wolnym tempie.